Culturele en creatieve sector maakt zich geen zorgen voor de oude dag

Professionals in de culturele en creatieve sector ontvangen een ondermaatse beloning voor hun creatieve werk. Binnen de groep creatieve professionals is er bijzondere aandacht voor hen die hun beroep uitoefenen als zzp’er. De recente COVID-19 crisis heeft de economische kwetsbaarheid van deze groep laten zien. Deze groep werd het hardst geraakt in de portemonnee en de steunmaatregelen van overheidswege bereikten creatieve zzp’ers maar in beperkte mate. Naast de precaire inkomenssituatie kampt deze groep met het ontbreken van een robuust stelsel van maatschappelijke voorzieningen dat hen kan ondersteunen, zoals een passende voorziening voor de oude dag. 

Het innovatielab Kunst van Later ontwerpt een oudedagsvoorziening voor zzp’ers in de culturele en creatieve sector. Als onderdeel van dit initiatief hebben wij onderzoek gedaan naar de opvattingen en waarden van zzp’ers in deze sector ten aanzien van pensioenen en relevante aspecten van hun inkomenssituatie.

Hoe gaan diverse zzp’ers in de creatieve sector om met hun pensioen en welke drempels ervaren zij als het gaat om geld voor later?

 DOWNLOAD HET HELE ARTIKEL 

Verknocht aan zzp-schap, weinig middelen voor oudedagsvoorziening 

Van alle creatieve zzp’ers kiest 86% bewust voor zzp-schap. Creatieve professionals zijn verknocht aan hun werk en nemen daarbij een vaak relatief lage honorering en een onzeker toekomstperspectief op de koop toe.  

Voor werknemers is een pensioenvoorziening onderdeel van de arbeidsvoorwaarden, creatieve zzp’ers moeten daar zelf voor zorgen. In het licht van de precaire inkomenspositie van creatieve zzp’ers is het dan ook niet verrassend dat zij daar minder in slagen. Ze hebben vaak te weinig middelen om zelf een regeling te treffen.  

Belemmeringen rondom pensioenopbouw: spankracht, kennis en middelen 

Naast een tekort aan financiële middelen spelen ook andere zaken die een financiële buffer en pensioenopbouw belemmeren. Samengevat ontbreekt het de zzp’ers aan pensioenmogelijkheden die voldoende aansluiten bij hun specifieke situatie en ethos. Het gemak dat mensen in loondienst ervaren, is voor zzp’ers ongeacht de creatieve bedrijfstak waarin ze werken, afwezig. De wens om pensioen op te bouwen daarentegen, is ook bij creatieve zzp’ers aanwezig. Echter, het zicht op hoe dat aan te pakken ontbreekt bij een groot deel van hen. 28% van de zzp’ers binnen de culturele en creatieve sector (53 duizend professionals) geeft aan: ‘Ik wil wel geld voor later opzijzetten, maar ik weet niet waar of hoe.’ Gebrek aan kennis en onvoldoende financiële middelen’ vormen samen voor 56% van de zzp’ers (106 duizend professionals) een belangrijke belemmering om aan pensioenopbouw te werken. 

Sociale norm en zelfbeeld als barrières voor pensioenopbouw 

Daarnaast speelt in de creatieve en culturele sector nog een andere belemmering om met pensioenopbouw aan de slag te gaan: de sociale norm en het zelfbeeld. Volgens 29% van de zzp’ers is het niet gebruikelijk om in hun sector aan pensioen te werken. En 16% beaamt: als je ervoor kiest om als zzp’er te werken, hoort daar gewoon bij dat je geen pensioen opbouwt. ‘Geld opzijzetten voor later hoort gewoon niet bij wie ik ben’, is een uitspraak waar 13% zich in vindt. En omdat het voor een substantieel deel not done is in de sector en het niet past bij het zelfbeeld, praat men onderling ook niet over pensioenopbouw. Gebrek aan kennis over hoe en waar pensioen op te bouwen, is hier mogelijk deels een gevolg van. Deze waarden en normen rond pensioen typeren de culturele en creatieve sector en gelden daar aanzienlijk meer dan in andere sectoren waar zzp’ers werkzaam zijn. 

Dé culturele en creatieve zzp’er bestaat niet: deelsectoren in de culturele en creatieve sector  

Binnen de groep van 189 duizend zzp’ers werkzaam in de culturele en creatieve sector, zijn er uiteraard verschillen in de houding, wensen, behoeften en gedrag ten aanzien van werk en pensioen. Bij het ontwerpen van een mogelijke oudedagsvoorziening voor deze groep is het belangrijk om hiermee rekening te houden.  

De culturele en creatieve sector bestaat uit drie subsectoren ieder met hun eigen dynamiek en kenmerken, ook wat betreft de soort en aantal zzp’ers die erin werkzaam zijn:   

• Kunst en cultureel erfgoed (o.m. beeldende kunst, podiumkunst, musea) 79 duizend zzp’ers, 57% van alle banen in die deelsector.   
• Media en entertainment (o.m. radio, televisie, pers en muziekindustrie) 44 duizend zzp’ers, 43% van alle banen in deze deelsector.   
• Creatief zakelijke dienstverlening (design, architectuur, communicatie) 66 duizend zzp’ers, 49% van alle banen in de deelsector.  

Deze drie groepen heb elk hun eigen opvattingen, waarden en drempels wanneer het gaat om geld voor later. In het uitgebreide artikel gaan we verder in op de verschillen tussen deze groepen. Het artikel is hier te downloaden: 

 DOWNLOAD HET HELE ARTIKEL